Op 1 december 2022 kwamen bijna duizend mensen samen in het Gentse, om te protesteren tegen een lezing van VB-boegbeeld Filip Dewinter aan de UGent. Sommigen trachten de lezing verbaal en fysiek te verstoren, en anderen kwamen samen om de strijd tegen het fascisme van de Tweede Wereldoorlog te bezingen, in het linkse kunstencentrum Vooruit.
Niks op tegen, wat mij betreft. Meer zelfs: Dewinter & Co lijken anno 2022 nog steeds volop gebruik te maken van zondebokken, en lijken wel degelijk 'hondenfluitjes' te bezigen, om haat te verspreiden naar mensen met een andere huidskleur en/of godsdienst. Binnen het VB zijn ook nog wat neofascistische groepjes actief, die nostalgisch terugkijken naar het Duizendjarige Rijk, en de rol van de Arische Vlamingen hierin. Het VB meent het mijns inziens niét goed met de democratie, de solidariteit of de vrijheid, ook al kon ze die kaart iet of wat spelen de laatste jaren. Daarnaast denk ik dat het aantal fascistisch ingestelde mensen eerder marginaal is binnen het huidige kiespubliek van het VB. Maar ik kan me vergissen.
Tegelijkertijd achtervolgt mij tevens een wrang gevoel. Een niet onbelangrijk deel van de sprekers en organisatoren van het 'antifascistisch evenement' te Gent gisteren, waren nog geen twaalf maanden geleden uitgesproken voorstanders van een pasjessysteem, dat miljoenen ongeprikte mensen in ons land maandenlang de toegang ontzegde tot belangrijke delen van de samenleving: restaurants, cafés, theaterzalen, cinema's, concerten, marktplaatsen, zwembaden, musea, campings en sportzalen. Tot negen maanden geleden was het mij, als ongeprikte, bijvoorbeeld VERBODEN om de Vooruit binnen te gaan, en dit segregatiesysteem kan in principe op ieder moment terug opduiken. Wie twaalf maanden geleden op straat kwam tegen de avondklok, tegen jarenlange verplichte maskers voor scholieren, tegen de samenscholingsverboden, tegen eenzaam stervende bejaarden, tegen de censuur, de sluiting van kerken en moskeeën, en tegen die verdomde pasjes....die werd door een deel van de luidkeelse en fiere 'anti-fascisten' van gisteren, koudweg bestempeld als 'domme antivaxxer' of 'fascist'. Hoe valt dit te rijmen?
In 1974 schreef de Italiaanse communistische kunstenaar Pier Paolo Pasolini volgende gevleugelde woorden, toen hij het had over een deel van de antifascistische strijd in Italië.
"Deze haat is gericht, soms vanuit de beste en soms vanuit slechte bedoelingen, tegen het verkeerde doelwit. Het is gericht tegen de 'archeologische' fascisten in plaats van tegen de echte macht. (....) Volgens mij is de echte onverdraagzaamheid die van de consumptiemaatschappij, die van de toegeeflijkheid van bovenuit, die de echte, de ergste, de meest valse, koude en wrede vorm van onverdraagzaamheid is. Omdat het onverdraagzaamheid is die zich vermomt als tolerantie. Omdat het niet echt is. Omdat die tolerantie ingetrokken kan worden gelijk wanneer de macht daartoe de behoefte voelt. Omdat dat het echt fascisme is, van waaruit het modieuze antifascisme is ontstaan: dit nutteloze, hypocriete antifascisme dat verwelkomd wordt door het regime."
(opiniestuk, gepubliceerd in L'Europeo, 26 december 1974 - tien maand voor Pasolini op brute wijze vermoord werd)
Fascisme houdt niet van écht debat, van dieper denken, van burgerlijke vrijheden, van vrije pers of van democratie. Fascisme houdt wél van permanente noodtoestanden, terreur, gemuilkorfde pers en politici, buigend voor het internationale grootkapitaal achter de schermen.
Ons land is mijns inziens flink op weg naar een nieuwe fascistisch-totalitaire cyclus, en het grootste gevaar daarvoor komt niét meteen van de mekkerende, en bijwijlen xenofobe ijdeltuiten en volksmenners aan het roer van het VB. Het gevaar lijkt me eerder te komen vanuit onze huidige klasse gecorrumpeerde politici, journalisten en wetenschappers, die zich maar al te graag nestelen in één of andere vorm van internationaal hegemonisch marktdenken, waarbij ze niet langer zelf moeten nadenken, behalve om ervoor te zorgen dat ze steeds in het kamp van de Goeien zitten, door de Pensée Unique van het moment na te zeggen; en het tv-journaal zal hen dat iedere avond voorlezen.
We kunnen en moeten ons blijven zorgen maken over wat er gebeurde met de Reichstag, met de Kristallnacht, met Auschwitz en met 'Blut und Boden'. Maar potjandorie, laten we ook geregeld de denkoefening maken hoe fascisme zich NU heimelijk voortbeweegt. Het gaat niet langer om kleine mannetjes met snorretjes, dikke bullebakken in wit legerkostuum, of gestrekte armen.
De Vijand zal mijns inziens deze keer geen kleur of migratie-achtergrond hebben, maar een verzameling aan meningen, die niet langer als Juist worden bestempeld door een klein groepje mainstreammedia, grotendeels in handen van het grootkapitaal. En dat kan gaan over bepaalde standpunten over de NAVO of over de strijd tegen de klimaatverandering, het kan gaan om niet-Woke Woorden of een gemis aan Geloof aan bepaalde Experten op tv, het kan gaan over 'afwijkende' visies op mensenrechten, vrijheden, democratie of baas over het eigen lichaam. Het kan gaan over mensen die zich willen verzetten tegen de neoliberale globalisering en vermarkting van werkelijk alles, en die daarvoor soms tegenwerk bieden vanuit bepaalde lokale tradities, gebruiken, religies of filosofieën, zonder zich daarom beter te voelen dan een ander. Zondebokken worden makkelijk gevonden, en wie niet oplet, kan er morgen ook één zijn.
Gelukkig heersen er ook nog heel wat gezond verstand en liefde bij de mensen, ook al weerklinkt dat niet zoveel in onze media de dag van vandaag. Maar het sluimert, het is actief, het bevrucht, het inspireert en verbindt. En ik zie het zowel in linkse, rechtse, religieuze, apolitieke milieus.
Mijn bezorgdheid is evenwel, samen met die van Pasolini, dat wanneer we ons als samenleving blindstaren op een klein groepje racistische populisten à la Dewinter, we het grootste fascistische gevaar gewoon binnenlaten langs de voordeur. Ook linkse idealisten kunnen duidelijk pleitbezorgers zijn van maatschappelijke segregatie, grootschalige censuur, uitzonderingswetten, oorlog, avondklokken, haat tegen bevolkingsgroepen, en van ongeziene welvaartstransfer naar de rijkste 1%. En dit in naam van de Solidariteit. Diezelfde term werd, uiteraard, evengoed gebezigd door de nationaalsolidaristen van bijna honderd jaar geleden.
Als er daartegenover wél een aantal dingen te verdedigen zijn tegenover het fascistische gevaar, dan lijken het mij net het vrijwaren van de grondrechten van iedere burger, verankerd in een grondwet en een duidelijke scheiding der constitutionele machten, mét een vierde macht die vrijelijk het Vrije Meningsverschil organiseert. En Uniefs die weer durven denken.
Voilà, dat moest er even uit ;-)
PS: De befaamde schrijver George Orwell maakte in 1944 een bijzonder opiniestuk over de bijwijlen verwarrende invulling van de term Fascisme. Je vindt het stuk hier. (met dank aan Frank C. voor de tip)