Ik ben sinds jaar en dag fan van het science fiction genre. Philip K Dick, Ursula Le Guin, Octavia Butler, Margaret Atwood, Erik Frank Russell, Moebius, Marge Piercy, Stanley Kubrick, Alan Moore, Warren Ellis, de Wachowski's, Terry Gilliam, George Orwell, Aldous Huxley, en zovele anderen. SF lijkt vaak stevige waarschuwingen in te houden tegen technocratische dictaturen, die de mensen reduceren tot zielloze wezens die 24/7 worden gemonitord en tot gehoorzaamheid worden gedwongen, gesust door brood en spelen.... Gelukkig zijn er in hun boeken dan meestal toch wat sympathieke rebellen die de Dark Force kunnen terugdrijven en de mensen de zeggenschap over hun eigen leven teruggeven, zodat de wereld weer één kleurrijk-zotte-creatieve-liefdevolle bende wordt. Met de oprichting van een niet-te-wijzigen Grondwet die het recht op vrije meningsuiting, vereniging, beweging, betogen, religie, ondernemerschap, privacy en inspraak tot in de eeuwigheid vrijwaren voor allen. Met onafhankelijke pers en universiteiten, en met vrije burgers. The right to pursue happiness. Of iets in die trant.
Ik ben al meer dan dertig jaar bewoner van Gent, en zag de stad de laatste jaren beetje bij beetje haar rebelse karakter verliezen. Er zijn gelukkig nog wel tijden en plaatsen waar er publiekelijk stevig en zonder veel regels gefeest kan worden, maar het is toch anders geworden, in mijn beleving. Ik zie minder uitbundigheid, véél meer mensen die staren naar hun smartphones, amper nog creatieve, rebelse kraakpanden en hun historische feestjes, of huizen met zetels ervoor, of lekker luide muziek af en toe. Ik zie nog amper straatmuzikanten, en als je er ziet is het omdat ze hiervoor alle paperassen en betalingen daartoe hebben verkregen. Niet te riskeren anders. Veel meer camera's. Gasboetes. Enorm veel regels.
En toen kwam de Grote Covid-oefening in hoé ver je burgers kunt disciplineren. En dat ging vér in Gent. Overal mondmaskers buiten, voor heel lange tijd, terwijl al meteen overduidelijk was voor de wetenschap, dat die mondvodden hoofdzakelijk een 'informatie-instrument' waren, om mensen zich voortdurend 'bewust' te laten zijn van de covid-'noodtoestand', en hen hier angst voor laten voelen, en zich voor héél lange tijd te blijven isoleren van vrienden en familie, en enkel het eigen kleine gezinsbubbeltje te mogen vormen. Alle zogezegd niet-essentiële zaken werden lamgelegd. Scholen gesloten. Aparte wandelrichtingen in de Veldstraat. Flikken die 's nachts patrouilleerden om iedereen op te pakken die zich niet hield aan de nachtklok. Gentse gemeente-arbeiders die speelpleinen en zitbanken hermetisch afscheidden van menselijk gebruik. En de meeste Gentenaars....knikten. Niet weinig met een vuist in hun zak.
Daarna mocht ik nog een klein half jaartje ervaren hoe het voelde, als 'ongeprikte', om niet langer welkom te zijn in de Vooruit, of het Damberd, of het NTG, het zwembad, het museum, het Copacobanafestival, de Ghelamco Arena, etc, terwijl de mensen met het Juiste Pasje dat wel mochten. Wie 'binnen' wilde, moest zich vernederen door zijn QR-pasje te tonen. Wie zijn zaak wilde openhouden, moest zich vernederen om QR-pasjes te vragen, zelfs aan de beste klanten. Het Groene Vinkje als Toelatingsbewijs.
Die Covid-periode kwam voor mij al behoorlijk dystopisch over. Maar die is volgens de meesten nu voorbij, toch. En nu behouden we weer onze vrijheden en rechten, en onze privacy. Toch?
En nu kom ik dus een filmpje tegen, waarin door een fatsoenlijke meneer geestdriftig reclame wordt gemaakt voor het hanteren van honderden keren meer camera's en monitoren dan we nu al zien.
Het gaat hier om een Europees 'klimaat'project, waarbij men dus een nieuwe 'tool' creëert voor Gent om beleidsbeslissingen te nemen. Bedoeling is dat er duizenden camera's en monitors extra komen, en de burgers via onder meer hun slimme energiemeters en hun smartphones en Payconiqs en nummerplaten en misschien toekomstige QR-pasjes voortdurend worden getracked en getraced. Vervolgens wordt Artificiële Intelligentie ingezet om al die gegevens te 'verwerken, en dat levert volgens de mensen achter het DUET-project een fantastische gelegenheid aan het Gentse stadsbestuur om de 'juiste' beslissingen te nemen. Dus de meest 'efficiëntie', 'inclusieve', 'klimaatvriendelijke', 'energie-besparende', 'politiek correcte', onrustvermijdende beleidsbeslissingen. Dat klinkt o zo mooi op papier/scherm.
Daarenboven werkt Duet uiteraard graag samen met privé-partners, enerzijds om de hardware te leveren om dat Big Tech Extreme Surveillance Systeem op de Gentse burgers los te kunnen laten, maar anderzijds, uiteraard, om de goudmijn aan data (over het kopen, handelen, bewegen, ontmoeten, surfen, denken van de gesurveilleerde burgers) te verkopen tegen grof geld aan de hoogstbiedenden. Op die manier hoeft dit Smart City systeem de stad Gent (met haar één miljard euro schulden, de hoogste van het land) niet teveel te kosten: zij moet vooral toestemming geven om de data en de privacy van haar burgers te verkopen, zonder dat dat de burgers eigenlijk gevraagd is. Data-mining van privé-gegevens wordt de economie van de toekomst, naar het schijnt. Het blijkt trouwens dat de Vlaamse overheid reeds in 2021 besliste om van Gent een Smart City te maken. Niks van gehoord in het Vlaamse parlement.
En what's next? Tegen 2035 worden ALLE auto's met brandstofmotor in de Gentse Lage Emissiezone verboden. Dat is onder meer met inbegrip van de buurten Brugse Poort en Rabot, waar een auto of camionette voor velen van levensbelang is om waardig werk te kunnen vinden. Velen in die wijken zijn nu al hun vervoersmiddel kwijt, wegens niet voldoend aan de strenger wordende euro-uitstootnormen. En die Lage Emissie Zone kan ieder moment worden uitgebreid tot een veel groter stuk Gent, iets waar veel Gentenaars niet bepaald staan voor te popelen.
Draait dit echt nog om het klimaat? En ten koste van wat allemaal?
Drones en zelfs robothonden kunnen, neen zullen, worden ingezet. De digitalisering wordt nog versneld, ook al hebben meer en meer Gentenaars al lang hun buik vol van die schermen en het gebrek aan rechtstreekse, menselijke interactie.
Een Gentse dystopie, onder het mom van de Smart City, is in de maak, en ik hou er niet van.
Camera's hebben nu vaak al gezichtsherkenning als optie. Willen de Gentenaars dit echt? Dat een Gentse flik op zijn bureau maar je naam hoeft in te tikken, en dat ie dan perfect weet waar je op dat moment te vinden bent, met zelfs camerabeelden en microfoons ter beschikking om je privé bestaan zéér zichtbaar te maken, inclusief een lijst van alle mensen waar je mee sprak die dag/week/maand.
Wat is de kans dat er binnen een jaar of vijf een Social Creditsysteem wordt gehandhaafd in Gent, waarbij de 'goeie' burgers heel wat meer voordelen en extra toegang krijgen, dan meer kritische, rebelse burgers?
Een exponentieel groeiende controle over de burger. Voor Uw Veiligheid. Voor het Klimaat. Voor Europa. Willen we dit écht?
Het verzet hiertegen lijkt wereldwijd te groeien.
"Wij willen meer menselijkheid, en minder technologie", roepen velen.
Ondanks alle mooie retoriek over klimaat, efficientie, inspraak, etc., lijkt het Smart City model meer en meer op een Paard van Troje, dat het eeuwenoude Sociale Contract tussen burger en overheid onderuit haalt. Het model maakt een eind aan onze privacy, en aan onze grondwettelijke vrijheden.
En aan onze gezonde, creatieve rebellie. Het model wil ons niet enkel volgen, maar ook 'in de goede banen leiden'. Dat is namelijk de aard van het technocratische beestje, en de covidervaring leert ons dat mensen tot héél veel social engineering in staat zijn, als mensen maar bang of boos genoeg gemaakt worden. Ook al zijn die extreme surveillance, en gehoorzaamheidsdoctrine dat in eerste instantie wellicht niet de drijfveer van zij die o zo graag willen geloven dat we met de Smart City een Brave New World kunnen creëren, waar eenieder vrij en gelukkig is. Ze hebben meestal het allerbeste met ons voor.
Niet in mijn naam, evenwel.
En er bestaan gelukkig ook tal van manieren om zand in de machine te strooien, in eerste instantie door ons ongenoegen te uiten rond de groteske monitoring van ons vrije leven via het Smart City model, en mensen duidelijk te maken dat zo'n systeem van Gent en andere smart cities eigenlijk in bijzonder korte tijd een openluchtgevangenis kan maken - door niét mee te werken aan toekomstige QR-controles - door gemeenteraadsleden zover te krijgen meer transparantie en maatschappelijk debat hiervoor te eisen - door het helpen tegenhouden van de verdere uitrol van al dat surveillancemateriaal.
Zoals Katie Hopkins getuigt in haar rol van boze Londense inwoonster.
't Worden boeiende tijden, in ieder geval.
Tijden waarin we onze levende diversiteit en bruisende stad opnieuw gaan leren appreciëren misschien. Zonder teveel camera's, microfoons, drones en eenheidsworst.
Eigenzinnig, sociaal, ecologisch, creatief en rebels.
(tekening bovenaan: Granstudio)